Het onderwijs kan veel bijdragen aan de transitie naar een duurzame samenleving. Zo spelen scholen een belangrijke rol bij het vergroten van kennis en vaardigheden van leerlingen op het gebied van circulariteit en duurzaamheid. In het onderwijs zijn allerlei initiatieven aan de gang die als doel hebben de planeet een beetje schoner te maken, maar om duurzaamheid echt in het DNA van het onderwijs te verankeren, lijkt een integrale aanpak met ondersteuning per onderwijssector noodzakelijk.
Om scholen te kunnen ondersteunen op het gebied van duurzaamheid en een extra impuls te geven hebben vijf ministeries de handen ineengeslagen en is in 2021 de interdepartementale werkgroep Duurzame School opgericht, een uniek samenwerkingsverband tussen de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), Landbouw, Natuur en Voedelkwaliteit (LNV), Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) en Economische Zaken en Klimaat (EZK). In opdracht van deze werkgroep heeft Oberon samen met SME van 2022 tot 2024 onderzocht welke vragen er bij po-, vo- en mbo-scholen leven op het gebied van duurzaamheid, om zo inzicht te krijgen in de ondersteuningsbehoefte. Onderdeel hiervan waren onder andere zes werkbezoeken en een rondetafelsessie.
Werkbezoeken
Oberon en SME organiseerden in februari 2023 werkbezoeken op scholen met besturen die zich voor duurzaamheid en/of circulaire economie interesseren. Het ging om zes scholen uit verschillende onderwijssectoren: basisonderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs, gespecialiseerd onderwijs en praktijkonderwijs. De leden van de interdepartementale werkgroep brachten ongeveer een dagdeel op elke school door. Ze voerden gesprekken met bestuurders, schoolleiders, leraren, leerlingen en studenten, en werden rondgeleid langs lokalen, buitenruimte en andere relevante leerruimtes.
Op twee van deze scholen is onderstaande video gemaakt die laat zien waar zij op het gebied van duurzaamheid mee bezig zijn en tegenaan lopen. Een van de scholen was De Ommezwaai, een school voor speciaal onderwijs van schoolbestuur de Onderwijsspecialisten. Duurzaamheid is al sterk verankerd in het beleid van de Onderwijsspecialisten. Zo is er een taskforce duurzaamheid actief binnen het bestuur en is er een duurzaamheidscoördinator die onmisbaar is in het optuigen van duurzaamheidsprojecten, het adviseren rondom duurzaamheidsvraagstukken en het zoeken van verbinding met andere lokale partners in de omgeving. Wel is de school op zoek naar eigenaarschap op de vloer. Op het PRO33College, een praktijkschool uit Amersfoort, gebeurt ook van alles op het gebied van duurzaamheid, maar het blijkt in de praktijk lastig om de verschillende losse initiatieven te borgen en met elkaar te verbinden. De school zoekt daarnaast ook naar manieren om de omgeving te betrekken bij duurzame ontwikkeling. Over de samenwerking tussen de school en een vrijwilligersorganisatie die de kas op het schoolterrein gebruikt, kun je meer lezen in dit artikel.
Rondetafelsessie
In januari 2024 rondden Oberon en SME het onderzoekstraject af met een verdiepende rondetafelsessie. Aan tafel zaten vertegenwoordigers van twee vooroplopende scholengroepen (De Onderwijsspecialisten en Meerscholen) die met elkaar de uiteenlopende duurzame initiatieven bespraken die zij de afgelopen jaren hebben genomen. Het ene bestuur heeft een duurzaamheidscoördinator aangesteld die op de scholen van alles regelt rond duurzaamheid, van lesideeën en leerlingprojecten tot en met laadpalen voor elektrische auto’s. Het andere bestuur is hard bezig met verduurzaming van schoolgebouwen. Binnen twee jaar moet op alle scholen van de stichting de CO2-uitstoot op iedere school met de helft zijn teruggedrongen met behulp van onder andere zonnepanelen, betere isolatie en warmtepompen. Of het nu gaat om duurzaamheid in het curriculum of om de verduurzaming van schoolgebouwen, volgens de deelnemers aan deze sessie is het belangrijk dat de overheid scholen inspireert en motiveert in plaats van controleert en dwingt.
Meer lezen? In het onderwijsvakblad Didactief (april 2024) staat een artikel over deze rondetafelsessie.
Tot slot
Duurzaamheid in het onderwijs is een complex thema dat volgens de deelnemende scholen integraal aangepakt moet worden. Ze vonden het dan ook zeer lovenswaardig dat in de werkgroep Duurzame School maar liefst vijf verschillende ministeries vertegenwoordigd zijn. Het traject – dat inmiddels is afgerond – maakte ook duidelijk dat er in het onderwijs allerlei initiatieven aan de gang zijn die als doel hebben de planeet een beetje schoner te maken. Dankzij de verschillende activiteiten hebben enerzijds de ministeries een beter beeld gekregen van het type problemen waar scholen in de praktijk mee te maken krijgen. Anderzijds hebben scholen hun verhaal kunnen vertellen en van elkaar kunnen leren. Eén ding is zeker: er kan nog veel meer bereikt worden als de verschillende ministeries de handen ineenslaan en gezamenlijk beleid opstellen om het onderwijs te ondersteunen bij het realiseren van hun duurzame voornemens.
Vervolg: Oberon ondersteunt Kwartiermaker Duurzame School als sleutelorganisatie
Oberon is door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) aangemerkt als een van de sleutelorganisaties die de kwartiermaker Duurzame School in 2024 ondersteunen en inspireren in zijn werkzaamheden. Oberon sluit aan bij overleggen met de kwartiermaker, neemt deel aan bijeenkomsten en werkconferenties en draagt zodoende bij aan een strategisch plan voor de toekomst.
