Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) heeft voor de periode van 2019-2024 subsidie beschikbaar gesteld aan samenwerkingsverbanden passend onderwijs in het primair en voorgezet onderwijs om een passend onderwijs- en ondersteuningsaanbod voor (hoog)begaafde leerlingen in te richten. In opdracht van NRO doet Oberon samen met een groot aantal andere onderzoeksinstituten in het IMAGE onderzoek naar de impact van deze subsidieregeling.
In een van de IMAGE-deelstudies doet Oberon samen met het Kohnstamm Instituut onderzoek naar de impact van de subsidie op de samenwerking rondom (hoog)begaafdheid in de regio. Deze deelstudie brengt op basis van drie meetmomenten de ontwikkeling van de samenwerking gedurende de subsidieperiode in kaart. De resultaten van de eerste meting (2022) en tweede meting (2023) zijn inmiddels beschikbaar.
Door middel van een vragenlijstonderzoek onder scholen en verdiepende (groeps)interviews is in deze deelstudie in kaart gebracht hoe de samenwerking er bij 21 samenwerkingsverbanden uit ziet (beschrijvende evaluatie), wat de ervaren meerwaarde is van de samenwerking op de gezamenlijke doelen die worden nagestreefd (impactevaluatie) en wat de werkzame mechanismen zijn die samenwerking effectief maken en onder welke condities samenwerking effectief is (verklarende evaluatie). Binnen deze samenwerkingsverbanden zijn verschillende samenwerkingssituaties onderzocht: samenwerking binnen het po, het vo, tussen het po en vo, tussen kinderopvang en po, tussen onderwijs en jeugdzorg en tussen speciaal en regulier onderwijs. Ook is samenwerking op diverse niveaus onderzocht: beleid en bestuur (samenwerkingsverbanden, schoolbesturen, gemeenten, besturen kinderopvang) en uitvoering (scholen, kinderopvanglocaties, jeugdhulporganisaties).
Resultaten eerste meting (2022)
Onderzoeksresultaten van de eerste meting laten zien dat de subsidie een impuls heeft gegeven aan de samenwerking rondom (hoog)begaafdheid. Samenwerking tussen diverse partijen is intensiever en structureler geworden. Onafhankelijk van het organisatiemodel van samenwerkingsverbanden zien we dat met name samenwerkingsverbanden daarbij een faciliterende en stimulerende rol hebben en dit doen op diverse manieren. Er zijn ook al opbrengsten zichtbaar van de samenwerking op het gebied van kennis van professionals en een passend onderwijs en ondersteuningsaanbod voor (hoog)begaafde leerlingen. Alle respondenten uit het onderzoek lijken voornamelijk tevreden te zijn over de samenwerking als er sprake is van korte lijnen, laagdrempeligheid in het contact en frequent en efficiënt communiceren binnen de samenwerking. De werkzame factor communicatie blijkt niet specifiek alleen van belang voor samenwerking rondom (hoog)begaafdheid: uit literatuuronderzoek blijkt namelijk dat deze factor ook in het algemeen van belang is bij samenwerking rondom passend onderwijs.
Samenwerking op het uitvoeringsniveau lijkt nog in mindere mate van de grond te zijn gekomen. Partijen in de uitvoering, zoals scholen en kinderopvangorganisaties, zien dan ook nog minder opbrengsten van de samenwerking. Te weinig scholen en samenwerkingspartners namen echter deel aan het onderzoek om een representatief beeld te kunnen schetsen van deze samenwerking op het uitvoeringsniveau. Alhoewel diverse actoren tevreden zijn over de samenwerking en er ook al opbrengsten zichtbaar zijn van de samenwerking is er door alle actoren vanuit alle samenwerkingsverband ook benoemd dat er nog een sterke wens is om de samenwerking op diverse niveaus te versterken.
Resultaten tweede meting (2023)
De onderzoeksresultaten van de tweede meting laten een doorontwikkeling van de samenwerking rond (hoog)begaafdheid zien, hoewel deze in de meeste gevallen nog verre van optimaal is. De doelen van de samenwerking zijn over het algemeen gelijk gebleven, maar zijn wel vaak concreter geworden. Verder is er meer aandacht voor borging. De wijze van de samenwerking is de afgelopen jaar weinig veranderd, maar de samenwerking lijkt in intensiteit toegenomen. Andere ontwikkelingen zijn een groeiend gevoel van gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de doelgroep en meer zicht op en uitbreiding van het ondersteuningsaanbod. Belangrijke factoren voor een goed werkende samenwerking zijn communicatie, vertrouwen, een gezamenlijke visie, gelijkwaardigheid en sturing en randvoorwaarden als tijd, middelen en mogelijkheden voor professionalisering. Deze factoren blijken evenals bij de eerste meting, wederom een belangrijke rol in de samenwerking rond (hoog)begaafdheid te spelen.
Wat betreft het stimuleren en faciliteren van samenwerking is er ten opzichte van de eerste meting weinig veranderd. Om scholen tot samenwerking te laten komen is echter wel meer nodig dan wat er gebeurt volgens de deelnemers. Bij deze tweede meting is namelijk gebleken dat een groot deel van de scholen nog steeds niet samenwerkt rond (hoog)begaafdheid. Zij hebben onder andere meer tijd, middelen en hulp bij het leggen van contacten nodig om dit te realiseren.
